Systemisch werk, zoals familieopstellingen of organisatieopstellingen is een krachtige, magische en uiterst effectieve methode om inzicht te krijgen in dat wat er speelt in jouw leven, jouw werk, jouw relatie of op persoonlijk vlak. Zo leven we allemaal in systemen zoals onze families, werk, verenigingen en onze vriendenkring. Veel van onze onbewuste overtuigingen, gedragingen en patronen vinden hun oorsprong in de systemen waarin we zijn opgegroeid. Familieopstellingen en organisatieopstellingen maken deze nog onzichtbare patronen en bijbehorende dynamieken waar je mee te maken hebt, visueel en zichtbaar. Maar welke dynamieken komen we dan vaak tegen? Lees in dit artikel meer over deze verborgen dynamieken in familieopstellingen.
De dynamieken
Dynamieken hebben te maken met beweging. Binnen systemisch werk gaat het hierbij over de beweging van relaties of posities tussen leden van een systeem. Het is de innerlijke beweging van een persoon in het systeem of representant in de opstelling. Het gaat daarbij voornamelijk om wat er zich tussen de leden afspeelt, en niet zo zeer om wat er in de leden afspeelt.
De onderlinge dynamieken geven weer wat het spanningsveld is en met welke verstoorde basisprincipes (Erbij horen, Ordening, Balans) we in het systeem te maken hebben. Deze dynamieken leiden in de praktijk tot bepaalde patronen. Patronen en dynamieken ontstaat door de werking van het systeemgeweten.
Door het herkennen van dynamieken heb je de sleutel in handen om een patroon te openen. Een dynamiek heeft een signaalfunctie en brengt iets aan het licht, dat verband houdt met het voortbestaan van het gehele systeem.
Enkele meest voorkomende en meest bekende belastende dynamieken in familiesystemen zijn:
– Ik volg je
– Liever ik dan jij
– Ik draag het voor jou
– Het zal mij niet beter gaan dan jou
– Parentificatie
– Triangulatie
Verborgen dynamieken in familieopstellingen:
Ik volg je
Het kan zo zijn dat je onbewust iemand anders in het familiesysteem volgt. Dit volgen kan leiden tot ziekte, verslaving, saboteren van je eigen succes en kan zelfs leiden tot zelfmoord. Er ontstaat dan zo’n enorm verlangen naar de ander, dat je liever sterft dan dat je zonder die persoon verder leeft.
Er is hier sprake van ongelooflijke diepe liefde en/of de wil om meer liefde te ontvangen van bijvoorbeeld je ouders, waardoor je een ander lid uit jouw systeem wil navolgen. Hierdoor schrikken ziekten of de dood niet meer af.
Dit speelt onder andere wanneer iemand in het systeem vroegtijdig is overleden en het niet mogelijk is geweest om te rouwen of de pijn een plek te geven. Of wanneer je je schuldig voelt wanneer het je jouw geluk toelaat, terwijl de ander ongelukkig is, ernstig ziek is, vroegtijdig failliet is gegaan of sterft.
Hierdoor ben je geneigd om het jezelf slecht te laten gaan vanuit schuldgevoel. Vanuit de magische liefde voor bijvoorbeeld jouw ouder, broer of zus zet je jezelf onbewust in om hetzelfde ‘ongeluk’ als zij te beleven. Dat kan zelfs zo ver gaan dat je het jezelf niet toestaat om succesvol en gelukkig te zijn in het leven. En houd je je dus onbewust in.
Liever ik dan jij
Liever ik dan jij, komt vaak voort uit de bovenstaande dynamiek. Het kan zo zijn dat je onbewust liever hebt dat het jou slecht gaat dan dat een ander ongelukkig is of iets dergelijks overkomt. Dit speelt bijvoorbeeld als het kind onbewust aanvoelt dat één van de ouders, op de een of andere manier en om welke reden dan ook, ongelukkig is of neigt naar de dood.
Voor een kind is het gevoel dat de ouders ongelukkig zijn of zou willen sterven, zo onverteerbaar, dat het uit een enorme liefde voor de ouder liever zelf dood gaat, ziek wordt, ongelukkig is of iets dergelijks. Het zegt dan in principe: “Lieve mama, liever ga ik dood, dan dat jij sterft”. Dit kan ook zijn bij andere personen in het familiesysteem. Een oom, een opa maar ook een broertje. In dat geval zeg je dan onbewust “Lief broertje, liever gaat het mij slecht, dan dat het jou slecht gaat.”
We doen dit soms ook om de ander te proberen te redden. Door te denken dat wanneer wij zelf sterven in plaats van de ander, denken we dat we kunnen zorgen dat de ander blijft leven. Of door het ons zelf slecht te laten gaan, denken we de situatie te creëren dat het de ander wel goed kan gaan. Deze beweging ontstaat uit het verlangen om de ander te redden.
Ik draag het voor jou
Iedereen heeft zorgen in zijn eigen stand. Zo hebben we allemaal ons leven inclusief vreugde, warmte, liefde en hoop, maar net zo goed verdriet, pijn angst en wanhoop. Dit betekent ook dat we allemaal ons eigen lot hebben. Zo hebben onze ouders hun eigen lot, zoals jij ook jouw lot hebt.
Wanneer één of beide ouders een zwaar lot draagt, kan het zo zijn dat het kind vanuit deze enorm sterke kindliefde of loyaliteit het lot wil dragen voor de ouders. Ook dit gebeurt gewoon en onbewust.
Als moeder veel verdriet, een last meedraagt of schuld ervaart, kan het zo zijn dat het kind onbewust deze last wil gaan meedragen om het ‘minder’ zwaar te maken voor moeder. Zo kan bijvoorbeeld het kind de zorg en de verantwoordelijkheid voor de rest van het gezin op zich nemen. Hierdoor kan het eigenlijk geen kind meer zijn.
Het is een kunst om iemand zijn lot te laten en verantwoordelijkheid te laten nemen voor zijn eigen problematiek. Ook op het werk komt dit vaak voor, waar de verantwoordelijkheid van de leidinggevende wordt overgenomen en gedragen door een senior medewerker.
Het zal mij niet beter gaan dan jou
Een andere dynamiek uit de lijst verborgen dynamieken in familieopstellingen is het zal mij niet beter gaan dan jou. Deze dynamiek ontstaat wanneer je je aanpast aan de situatie van een ander. Zo zou het kunnen zijn dat één van de ouders depressief of ziek is. Daardoor kan de ouder mentaal en emotioneel niet aanwezig zijn. Als kind zou je liever buitenspelen en plezier gaan maken. Maar vanuit loyaliteit en enorme liefde naar je ouders, besluit je dat juist niet te doen. Je besluit onbewust om mee te gaan in de energie van je ouder, door depressief gedrag te vertonen.
Anders dan bij je ouders, kan het ook spelen bij een ander bijvoorbeeld je opa, tante of gehandicapte zusje. In plaats van lekker te gaan spelen met de poppen of op een andere manier plezier te maken, besluit je om dat niet te doen. Jouw zusje is door haar handicap niet in staat om te spelen, dus wil jij dat ook niet doen. Je zegt dan onbewust: “Het zal mij niet beter gaan dan jou”.
Deze dynamiek kan klein en onschuldig beginnen, maar kan ertoe leiden dat iemand besluit om zichzelf niet meer toe te staan om succesvol en/of gelukkig te zijn.
Parentificatie
Van parentificatie is sprake als een kind de verantwoordelijkheid op zich neemt voor het welbevinden van een ouder. Oftewel het kind wordt de ouder van zijn ouder. In gezinnen waar ouders zijn gescheiden of één van de ouders niet (emotioneel) aanwezig was, ontstaat dit al snel.
Een kind houdt zoveel van zijn ouders, dat hij bijvoorbeeld de pijn die een ouder heeft niet kan verdragen en daarom voor zijn ouders gaat zorgen. Hierdoor komt een kind minder toe aan zijn eigen behoeften en geeft het meer aan zijn ouders dan dat het zelf neemt. Dit doet het kind omdat de pijn van de ouders voor hen niet te verdragen is. Ze gaan daarom op zoek naar een oplossing om de pijn van de ouders mee te kunnen dragen. Als dat gebeurt, verschuift het kind van zijn kindpositie; ‘de kleine’, naar de ouderpositie; ‘de grote’.
Buiten het familiesysteem om zou je kunnen zeggen dat bij parentificatie iemand terecht komt boven de eersthogere laag. Waar dat bij een familiesysteem betekent dat iemand als het ware de ouder van zijn ouder wordt, is dat in een organisatie wanneer iemand systemisch en innerlijk boven zijn leidinggevende terechtkomt. Parentificatie is een verstoring van de natuurlijke ordening en kan daardoor voor flink wat onrust leiden in een systeem.
Triangulatie
Triangulatie is een driehoeksverhouding, die kan ontstaan tussen ouders en een kind, maar ook tussen leidinggevende en medewerker. Je zou kunnen zeggen dat iemand terecht is gekomen op een eersthogere laag.
Het patroon van triangulatie ontstaat wanneer het kind (of de lagere laag) de verantwoordelijkheid krijgt om de relatie van de ouders (of de hogere laag) in stand te houden.
Eén van de meest voorkomende patronen is wanneer vader en moeder een conflict hebben en het kind wordt uitgenodigd om een coalitie te vormen tegen de ander.
Of je wordt als kind ingezet als bemiddelaar of als boodschapper tussen je ouders. Je wordt dan in principe ergens ingezogen, waar je van nature niet thuishoort. Zo raak je verstrikt in de relatie van je ouders. Dit is niet de schuld van het kind, want de zuigkracht van het systeem is namelijk te sterk. Bij organisaties kun je denken aan een teamleider die deelneemt aan het MT van zijn manager of een stafmedewerker die de rechterhand is van de directie.
Verborgen dynamieken ontdekken met familieopstellingen
Heb je voor je gevoel een nog onverklaarbare reden waarom je je eigen succes saboteert, de drang hebt om op het randje te leven of heb je een andere neiging om iemand te volgen? Met een opstelling kun je deze dynamieken zichtbaar maken en je bewust worden van deze patronen.
Hoe fijn zou het zijn als jij bewuster bent van de dynamieken die bij jou spelen zodat jij vrijer kunt leven. Ontdek daarom de nog verborgen dynamieken met familieopstellingen.
Wil jij ook jouw familiesysteem onderzoeken? Doe een familieopstelling of vraag een gesprek aan voor meer informatie over het persoonlijke coachtraject.
Ontdek de invloed van jouw familiesysteem
Lees meer over de invloed van jouw familiesysteem op jouw werk, relatie en persoonlijk vlak en wordt de krachtigste versie van jezelf.
Download nu het gratis e-book
