De werking van de gewetens (overlevingsmechanismen)

Met behulp van duizenden opstellingen, ontdekte Bert Hellinger 3 mechanismen. Deze overlevingsmechanismen noemde hij de drie gewetens en zijn de basis van de systemisch fenomenologische manier van werken. In dit artikel lees je meer over de werking van de gewetens ook wel overlevingsmechanismen genoemd.

De werking van de 3 gewetens

In systemisch werk worden de onderstaande drie gewetens onderscheiden:
1) Het persoonlijk geweten (Eenheid-geweten)
2) Het collectieve geweten (Familie-geweten, Systeem-geweten)
3) Het spirituele geweten (Evolutionair geweten, Universele geweten)

Het eenheid geweten bedekt, het systeem-geweten onthult, het evolutionair geweten schudt wakker.

Bibi Schreuder en Jan Jacob Stam

Ontdek hieronder de werking van de 3 gewetens (overlevingsmechanismen):

1. Het persoonlijke geweten
(Eenheid-geweten)

Het eerste geweten is het persoonlijk geweten en is het bewuste geweten van het individu, het zorgt voor de overleving van het individu. Het wordt ook wel het eenheid-geweten of groep-geweten genoemd, omdat het betrekking heeft op het individu, team, afdeling in een grotere eenheid zoals een familie, team of organisatie.

Dit geweten ervaar je op een bewuste manier en het lijkt op een zintuig dat je laat weten in welke mate je ergens bij hoort of niet, binnen de regels van de groep blijft en het geven en nemen in balans is. Het is een innerlijk besef van goed en kwaad en je zou het kunnen omschrijven als een innerlijk oriëntatiepunt. Denk daarbij aan het gevoel wanneer je ergens bij hoort of niet, je je aan de groepsregels houdt of dat je een bepaald kader zou willen ervaren om je veilig te voelen. Het persoonlijke geweten vertelt je de do’s en don’ts van een groep. Zo kan het dus zijn dat iemand, anders reageert in de ene groep dan in de andere groep.

Voorbeeld:
Door het ervaren van schuld en onschuld kunnen we voelen of we het recht hebben om ergens bij te horen. Doen we namelijk iets wat in onze familie, vriendengroep of team enorm ongepast is, dan voelen we ons binnen die eenheid schuldig. Doen we iets wat juist erg gewenst is, dan voelen we ons onschuldig. Ons schuldgevoel is daarom een soort van meetinstrument. Het laat ons weten of we het risico lopen om niet meer bij de groep te horen of dat we er juist sterk mee verbonden raken.

Dit gevoel zegt dus niets over ‘goed en kwaad’ in het algemeen. Want zo kan liegen binnen je relatie not done zijn, maar lijkt liegen op het werk juist de norm te zijn om carrière te maken. Of zijn je ouders ertegen dat je geweld gebruikt, krijg je straf en voel je je schuldig als je je zusje slaat, maar als je samen met je vriendengroep bent, kun je een andere jongen pesten en slaan zonder je schuldig te voelen omdat deze actie er voor zorgt dat je er juist bij hoort.

Kenmerken van dit geweten zijn:
– Waakt over het overleven van het individu in een eenheid
– Innerlijk besef van goed en kwaad
– Bewust
– Soort zintuig
– Voelen wanneer je er wel of niet bij hoort, binnen regels blijven en loyaliteit

Gerelateerde Principes:
– Binding (erbij horen): Behoefte aan gezonde binding
– Ordening: Behoefte aan orde, regels en voorspelbaarheid
– Balans (tussen geven en nemen): Behoefte aan balans tussen geven en nemen.

2. Het collectieve geweten
(Familie-geweten, Systeem-geweten)

Het tweede geweten is het collectieve geweten en zorgt voor de overleving van een systeem als geheel. Het wordt ook wel het familiegeweten of het systeemgeweten genoemd omdat het betrekking heeft op het voortleven van het hele systeem, zoals de familie, de kudde, de organisatie, etc. In tegenstelling tot het persoonlijk geweten is het onbewust en is dit niet voelbaar of waarneembaar, het werkt in het verborgene. De effecten zijn wel merkbaar. Het gaat hierbij ook niet over goed en fout.

Het collectieve geweten zorgt niet voor het individu maar het waakt over het hele systeem. Daarbij gaat het systeem als geheel, voor het individu en kan het dus zelfs individuen opofferen zodat het systeem kan blijven voortbestaan. Het gaat op het gebied van dit geweten over dat niemand mag worden uitgesloten, alles en iedereen hoort erbij, iedereen heeft een eigen plek en de balans tussen geven en nemen.

Voorbeeld
Het familie-geweten heeft als voornaamste doel om de familie bij elkaar te houden en balans in het hele systeem te herstellen. Als iets of iemand zou worden buitengesloten dan accepteert het geweten dat niet en zal het actie ondernemen. Zo kan het zijn dat opa in het verleden een ernstige misdaad heeft begaan en daardoor werd buitengesloten door de familie. Het systeem kan reageren met een onschuldig kind dat onbewust ook het foute pad op gaat. Dit gaat zo door tot de balans herstelt is, iets erkent is of een manier gevonden wordt om het los te laten.

Kenmerken van dit geweten zijn:
– Waakt over de overleving van het systeem als geheel
– Het collectief maakt geen onderscheid tussen goed en kwaad
– Onbewust
– Stijgt boven het individu en hun belangen uit
– ‘Offert’ individuen op aan het voortbestaan van het systeem
– Zorgt voor patronen
– Iedereen hoort erbij

Gerelateerde Principes:
– Binding
– Ordening
– Balans
– Erkennen

De wisselwerking tussen het persoonlijke en het collectieve geweten

Het persoonlijke geweten bindt ons aan een groep en geeft ons een innerlijk besef van goed en kwaad. Het collectieve geweten waakt over het hele systeem. Hierdoor kan er een lastige paradox ontstaan. Vanuit je persoonlijke geweten kun je namelijk iemand buitensluiten.

Voorbeeld
Zo kun je bijvoorbeeld het contract verbreken met jouw vader omdat er sprake was van incest of agressie. Maar het collectieve geweten neemt ethiek niet in acht en zal in actie komen om het systeem compleet te houden wat zich vertaald in verstrikkingen, onbewuste identificatie of herhaling van patronen.

Een ander voorbeeld waarbij er een link is tussen het persoonlijke geweten en het familie-geweten is het verwisselen van plek. Vanuit loyaliteit naar de ouders, is een kind bereid om een andere plek in het systeem aan te nemen. Zo kan vader na de scheiding het huis verlaten hebben, waardoor de zoon deze plek innerlijk van vader overneemt en de verantwoordelijkheid neemt om voor het gezin te zorgen. Het kind kan hierdoor dan geen kind meer zijn. Vanuit het persoonlijke geweten stapt het kind instinctief in deze ouder- en partnerrol. Echter het familie-geweten zal op den duur reageren omdat de ordening van het systeem in geding is en iemand in het systeem buitengesloten wordt.

3. Het spirituele geweten
(Evolutionair geweten, Universele geweten)

Het derde geweten is het spirituele geweten en het geweten dat uitstijgt boven het persoonlijk geweten en het collectieve geweten. Het wordt ook wel het evolutionair of het universele geweten genoemd omdat het zorgt voor de grote stroom van ontwikkeling. Hellinger noemde dit geweten Geist (Geest). Het is een kracht die hele samenlevingen in beweging brengt en patronen kan ontwrichten. Het verwijst naar de verbinding met een groter geheel. Het kan gezien worden als een laag waarop geen polariteiten meer bestaan. Het overstijgt de dualiteit, het schept en het vernietigd zonder oordeel, het creëert goed en kwaad, licht en donker, etc. Ieder mens behoort tot het grotere geheel.

Voorbeeld
Het evolutionaire geweten kan nieuwe zaken scheppen maar ook bestaande zaken vernietigen. Tijdens een crisis, zoals de corona-pandemie, is dit enorm merkbaar. Zo merk je dat er een enorme kracht aanwezig is. Je merkt welke veranderingen er in korte tijd mogelijk zijn. Er ontstaan nieuwe initiatieven, een andere manier van kijken; er wordt van alles losgeschud en in beweging gezet. Aan de andere kant komen juist andere dingen meer op losse schroeven te staan. Heeft mijn werk nog wel een bestemming, heeft mijn functie nog nut? Is op kantoor werken nog wel van deze tijd? Naast de Corona-pandemie kun je ook denken aan, oorlog, de klimaatdiscussie of hoe jouw levenspad aansluit bij het grotere geheel.

Kenmerken van dit geweten zijn:
– Zorgt voor de ontwikkeling en einde van samenlevingen in zijn geheel
– Overstijgt dualiteiten zoals goed en kwaad
– Bewust
– In dienst van grotere levenskrachten
– Jouw levenspad
– Transformatieproces

Gerelateerde Principes:
– Bestemming
– Eindigheid

Een familieopstelling of coachtraject?

Nu je meer weet over de werking van de gewetens (overlevingsmechanismen) is het voor jou makkelijker om je bewust te zijn van deze gewetens. Als coach ben je nu ook beter in staat om interventies te doen en zorgt dit ervoor dat je vragen en thema’s van een cliënt op verschillende manieren kan benaderen. Ga je namelijk dieper inzoomen op de cliënt zelf en de plek die zij inneemt in het (familie)systeem? Gaat het over schuld en onschuld in het eigen systeem of zijn er patronen ontstaan omdat het collectieve geweten aan het werk is? Nu je meer weet over de werking van de gewetens (overlevingsmechanismen) kun je bewuster in- of uitzoomen.

Wil jij onderzoeken wat de invloed is van jouw familiesysteem op jouw werk, relaties of op persoonlijk vlak? Of wil jij de dynamieken in jouw familiesysteem onderzoeken en meer vrijheid in jouw leven ervaren en de krachtigste versie van jezelf worden? Doe dan mee met een familieopstelling of meld je aan het voor het 1-op-1 coachtraject. Je bent van harte uitgenodigd om met jouw familiesysteem aan de slag te gaan.

Meer lezen over de werking van de gewetens (overlevingsmechanismen)?


Ontdek de invloed van jouw familiesysteem

Lees meer over de invloed van jouw familiesysteem op jouw werk, relatie en persoonlijk vlak en wordt de krachtigste versie van jezelf.

Ebook Familieopstellingen Tree Eleven

Download nu het gratis e-book

.

Wil je dit artikel delen?

Deel op Facebook
Deel op Twitter
Deel op Linkedin
Deel op WhatsApp

Laat een reactie achter

GRATIS E-BOOK

Ebook Ben de krachtigste versie van jezelf

'WEES DE KRACHTIGSTE VERSIE VAN JEZELF'

Ontdek de invloed van jouw familiesysteem

Ontdek de invloed van jouw familiesysteem op jouw werk. Ontdek hoe jij de krachtigste versie van jezelf kunt worden en hoe jij met meer energie, flow en impact jouw werk als professional kunt vormgeven.

.
Kan ik je helpen?