De Logische Niveaus van Bateson

De meeste coachees die een traject en deelnemers die een training of opleiding bij Tree Eleven gevolgd hebben, die kennen de Logische niveaus van denken, leren en veranderen van Bateson. Ikzelf vind het één van de fijnste en simpelste coachmodellen om mee te werken. Het analyse- en verandermodel helpt namelijk om het vraagstuk op het juiste niveau aan te pakken. Het model geeft inzicht in je eigen én andermans model van de wereld en het kan je daarnaast helpen om een betere afstemming te krijgen tussen denken, voelen en doen op de verschillende niveaus.

De logische niveaus van Bateson vormen een uitstekend uitgangspunt voor ontwikkeling op tal van gebieden en zijn toepasbaar op het niveau van individu, team en organisatie. Zo is het breed toepasbaar op vraagstukken rondom zingeving tot op een heel praktisch niveau. Wil je meer impact maken? Je passie ontdekken? Je gelukkiger voelen? Loop je vast met bepaald gedrag? Heb je een overtuiging die je in de weg zit? Wil je minder piekeren? Wat het probleem ook is of tegen welke uitdaging je ook aanloopt, doorloop eens de 6 logische niveaus van Bateson en krijg een schat aan inzicht.

De achtergrond van De logische niveaus van Bateson

Het model van de logische niveaus is ontwikkeld op basis van het werk van Gregory Bateson ‘Steps to an ecology of mind (1972)’. Gregory Bateson was een bekende antropoloog, sociaal wetenschapper en auteur met veel interesse in onder andere systeemtheorie en epistemologie en heeft bedacht hoe denken, leren en veranderen in een model past. Het model werd door Robert Dilts geïntroduceerd binnen NLP, die het model verder vormgaf om leren, verandering en communiceren inzichtelijk te maken.

Praktische toepassing en alignment

Het model is breed toepasbaar. Zo wordt dit model veel gebruikt door coaches en therapeuten, maar wordt het ook gebruikt door leidinggevenden, consultants en verandermanagers. Je kunt namelijk eenvoudig uitzoeken op wel niveau het probleem zich afspeelt, het geeft inzicht in jouw eigen en andermans wereldbeeld en het geeft inzicht in de afstemming tussen denken, voelen en doen op de verschillende niveaus, ook alignment genoemd.

Alignment betekent dat er afstemming is tussen de verschillende logische niveaus. Wanneer alle niveaus samenwerken en elkaar ondersteunen. Daarmee bedoel ik dat het grotere geheel aansluit bij de identiteit, overtuigingen, vermogens, gedrag en omgeving en andersom. Je missie is dan volledig in overeenstemming met je overtuigingen, vaardigheden en gedrag welke weer leiden tot resultaat. Alignment is bereikt wanneer alle niveaus resoneren met elkaar.

De 6 logische niveaus van Bateson

NLP voor professionals Logische Niveaus Tree Eleven

Het model bestaat uit 6 hiërarchische niveaus. De 6 verschillende niveaus (van laag naar hoog) zijn: omgeving, gedrag, vermogens, overtuigingen, identiteit en zingeving.

Zo zijn de laagste niveaus bewust en fysiek waar te nemen. Hoe hoger de niveaus hoe moeilijker ze fysiek waarneembaar worden. De hoogste niveaus zijn onzichtbaar en mentaal.  Merk bijvoorbeeld op dat de laagste 4 niveaus makkelijk in woorden te vatten zijn. Zo kun je je omgeving waarnemen, je gedrag doen, heb je bepaalde vaardigheden en geloof je ergens in. Maar de twee hoogste niveaus zitten zo diep, dat de woorden die je zou beschrijven altijd onvolledig zullen zijn. Beschrijf maar eens wie je bent. Een volledig beeld valt niet te omschrijven met woorden.

Hieronder staan de 6 logische niveaus van Bateson verder beschreven.

1. Omgeving

De omgeving of context zijn de externe tijd- en plaatsgebonden omstandigheden buiten jezelf. De omgeving kan zeer nauwkeurig beschreven worden. In geuren en kleuren zie en hoor je wat er is gebeurd, wie erbij waren, waar je bent. Als je als persoon op dit niveau opereert, vertel je voornamelijk wat er buiten jou om gebeurt. Een zeer zintuigelijk georiënteerd verslag: ik zag, ik hoorde…

Vraagwoord:
Waar/Waarheen?

Mogelijke vragen:
Hoe ziet jouw gewenste omgeving eruit?
Waar ben je?
Wat gebeurt er?
Ben je alleen of zijn er anderen of is er nog iets anders?
Wat zie je nog meer?
Wat kom je tegen?
Waar gaat je aandacht naar uit?
Waar speelt het zich af?

2. Gedrag

Gedrag gaat over de acties en reacties in een omgeving en dus wat je daadwerkelijk doet. Het gaat over waarneembare zaken, zoals wat er gebeurt en wat mensen doen en zeggen. Voorbeelden zijn gebaren, houding, handelingen, stemgeluid etc. Beschrijf de specifieke stappen die worden ondernomen om te reageren op de omgeving en om tot een gewenst resultaat te komen.

Vraagwoord:
Wat doe ik?

Mogelijke vragen:
Welk gedrag laat je zien?
Wat doe ik zowel verbaal als non-verbaal?
Welk gedrag vertoon je als jij je doel bereikt hebt?
Wat doe je als jij je doel bereikt hebt?
Welke handelingen verricht ik?

3. Vermogens

Vermogens zijn de mogelijkheden, vaardigheden, kwaliteiten, hulpbronnen, strategieën en capaciteiten. Het wordt ook wel gezien als het ‘hoe-niveau’. De mogelijkheid om te veranderen kan hier starten, door het toevoegen van vaardigheden en vergroten van je vermogens kan men zich verder ontwikkelen. Het daadwerkelijk kunnen en geloven in je kunnen (overtuigingen) zijn echter twee verschillende niveaus.

Vraagwoord:
Wat kan ik en hoe?

Mogelijke vragen:
Welke capaciteiten, kwaliteiten, talenten en vaardigheden heb ik?
Waar ben ik (niet) goed in?
Hoe doet ik het?
Hoe pak ik het aan?
Als ik mijn doel wil behalen, wat kan ik dan goed of wil ik leren?
Over welke hulpbronnen beschik ik of dien ik te beschikken?

4. Overtuigingen

Overtuigingen staat voor een breed spectrum van ideeën die we zien als een vaststaand feit of voor waar houden en dat de basis is van ons dagelijks handelen. Ga maar eens na wat je meeneemt uit je opvoeding, je politieke voorkeuren, denkt over anderen, de wereld en wat je over jezelf zegt. Overtuigingen onderbouwen het hoger gelegen identiteitsgevoel van een persoon en zijn de diepere drijfveren van het handelen.

Vraagwoord:
Waarom?

Mogelijke vragen:
Wat geloof ik als ik mijn doel bereikt heb?
Wat zijn mijn gedachten en overtuigingen?
Waarom is dit zo belangrijk voor mij?
Waar ben ik van overtuigd?
Waar geloof ik in als …?

5. Identiteit

Identiteit gaat over de vraag: wie ben ik? Dit niveau heeft te maken met de unieke, onderscheidende kenmerken die een individu, groep of organisatie definiëren. Identiteit beschrijft hoe een persoon of groep zichzelf ziet. Het gaat over de visie die je over jezelf hebt en waar jij je mee identificeert. Ben jij je rol? Ben jij je functie? Of ik ben, punt. Dit niveau is al moeilijker te omschrijven met enkel woorden.

Vraagwoord:
Wie ben ik?

Mogelijke vragen:
Wie ben ik?
Hoe zie ik mezelf?
Wie ben ik als ik mijn doel heb gehaald?
Wie ben ik in deze situatie?
Welke rol vervul ik?
Welke waarden vind ik belangrijk?
Wat is mijn zelfbeeld?
Wie is <naam>?

6. Zingeving

Zingeving is het hoogste niveau van de logische niveaus van Bateson en gaat daarom helemaal terug naar de essentie en je diepste kern. Het gaat veel verder dan het individu en wordt daarom soms ook buiten de piramide getekend. Het verbindt jou met het grotere geheel, jouw roeping, bezieling, de systemen waar jij onderdeel van bent.

Vraagwoord:
Waartoe?

Mogelijke vragen:
Waar sta ik voor?
Wat is mijn missie?
Hoe wil ik van betekenis zijn?
Wat draag ik bij aan het grotere geheel
Wat motiveert mij het doel te behalen?
Waar doe ik het uiteindelijke allemaal voor?
Met welk hoger doel/systeem sta ik in verbinding?
Waar ben ik onderdeel van?

Het juiste niveau kiezen

Wanneer je een probleem of vraagstuk tegenkomt in je leven, dan kun je met de logische niveaus uitzoeken op welk niveau het probleem afspeelt. Zo kun je problemen op het juiste niveau aanpakken. De werking van de niveaus is als volgt:

• Een hoger logisch niveau organiseert de informatie op onderliggende niveaus.
• De oplossing van een probleem ligt bijna nooit op het niveau waar het probleem wordt geconstateerd, bijna altijd op een ander (hoger) niveau.
• Verandering op een lager niveau kan verandering op een hoger niveau teweegbrengen.
• Verandering op een hoger niveau zal verandering op lagere niveaus teweegbrengen.

Door je te richten op jouw aandeel tot de feiten in plaats van op de feiten zelf, richt je je tot wat je kan beïnvloeden en ben je in staat verandering aan te brengen in je situatie.

‘Je kunt een probleem niet oplossen met de denkwijze die het heeft veroorzaakt.’

Albert Einstein

Het model van de Logische Niveaus van Bateson in de praktijk

Herken jij het ook dat je te weinig tijd hebt om dat te doen wat jij graag wilt? Dat er van alles tussendoor komt of dat je het gevoel hebt dat je niet effectief genoeg werkt? Tijdgebrek zit vrijwel nooit op het niveau van gedrag of van vaardigheden en dat terwijl één van de meest gevolgde opleidingen time management is waar je allerlei toepassingen leert om je gedrag en vaardigheden aan te passen. Zo kun je constateren dat je de vaardigheid om grenzen aan te geven of om nee te zetten nog niet volledig beheerst. Waarschijnlijk heeft dat te maken met een overtuiging dat je een ander ook moet helpen of vind je de waarde hulpvaardigheid erg belangrijk. Onderzoek daarom je overtuigingen en je waarden.

Merk je dat je weinig energie hebt in je leven of dat je plezier uit je werk is? Je kunt dan van omgeving wisselen of je gedrag aanpassen door elke dag jezelf toe te spreken dat het vandaag weer een leuke dag wordt. Maar als je dit niet op het juiste niveau aanpakt kan dit een enorm gevecht met jezelf worden. Ga daarom de verschillende niveaus langs. Wat maakt het dat je weinig energie hebt? Is het de omgeving? Merk je dat je bepaalde vaardigheden mist? Geloof je er eigenlijk wel in dat je het kan? Sluit je werk wel aan bij de waarden die jij belangrijk vindt? Sluit je werk aan bij het grotere geheel? Zoek naar alignment.

Je kunt het ook andersom toepassen. En ik gebruik dit daarom ook veel samen met visualisaties. Je weet nu wat jouw missie is, wat jij hier op aarde komt doen. Door de logische niveaus te doorlopen van hoog naar laag kun je deze missie gaan vormgeven en steeds concreter maken.

Zelf aan de slag met de logische niveaus van Bateson

Wil je zelf aan de slag met de logische niveaus? Dat kan heel eenvoudig. Pak snel 6 post-its of blanco papiervellen en volg de instructies hieronder.

  1. Schrijf op de blanco vellen papier iedere keer 1 niveau van de logische niveaus; Omgeving, Gedrag, Vermogens, Overtuigingen, Identiteit, Zingeving.
  2. Leg deze vellen papier nu op de grond voor je in een rij. Omgeving ligt daarbij het dichtst bij je, dan een ruimte (zeg 40cm) tussen het volgende vel papier met Gedrag, en zo ga je verder.
  3. Neem een doel in gedachten en stel dat je dat al bereikt hebt, OF werk met een huidig vraagstuk wat je nu hebt.
  4. Ga nu op het eerste vel papier staan Omgeving. Denk nu aan jouw doel of vraagstuk en vraag je af wat je ziet, wie je ziet, wat je hoort en wat er nog meer opvalt aan de omgeving.
  5. Stap nu verder naar het volgende vel papier Gedrag. En neem ook hier weer rustig de tijd om op te merken welke nieuwe inzichten en vragen er ontstaan. Gebruik eventueel de vragenlijst van hierboven.
  6. Loop zo elke keer een stap verder (hoger) totdat je bij Zingeving aankomt. Je kunt je daarna eventueel weer omdraaien en aanschouw alle onderliggende niveaus die jouw missie ondersteunen.
  7. Loop nu weer door alle niveaus van boven naar beneden om alles verder te integreren en verdere alignment te krijgen.

Hoe nu verder?

Heb jij een probleem dat je maar niet opgelost krijgt en wil je dit aanpakken? Goede kans dat de logische niveaus van Bateson je nieuwe perspectieven biedt.

Ben je benieuwd naar wat NLP je verder te bieden heeft en wil je serieuze stappen zetten om nieuwe resultaten te bereiken? Meld je dan aan voor de erkende NLP Practitioner opleiding of overweeg het persoonlijke coachtraject. Neem gerust contact op voor meer informatie. Liever direct aan de slag? Download dan hieronder het e-book.


Ontdek de kracht van NLP

Lees meer over de De Kracht van NLP en groei op het gebied van bewustwording, persoonlijk leiderschap en communicatie, zodat jij beter in staat bent om de voor jouw gewenste resultaten te behalen.

Ebook NLP voor Professionals Wit

Download nu het e-book NLP voor Professionals.

.

Wil je dit artikel delen?

Deel op Facebook
Deel op Twitter
Deel op Linkedin
Deel op WhatsApp

Laat een reactie achter

GRATIS E-BOOK

E-book NLP voor Professionals

'NLP voor Professionals'

Ontdek de kracht van NLP

Ontdek de kracht van NLP; een proeverij van wat NLP voor jou als professional kan betekenen. Groei op het gebied van bewustwording, persoonlijk leiderschap en communicatie, zodat jij beter in staat bent om de voor jouw gewenste resultaten te behalen.

.

GRATIS E-BOOK

Ebook Ontdek Jouw Unieke Bijdrage - Tree Eleven Training & Coaching

'ONTDEK JOUW UNIEKE BIJDRAGE'

In 11 stappen doen wat écht bij jou past; bevlogen en met betekenis

Wil jij ook passievol, bevlogen en met betekenis jouw loopbaan vormgeven? Ontdek aan de hand van simpele maar impactvolle oefeningen jouw unieke bijdrage en creëer jouw ideale droombaan.

.
Kan ik je helpen?