Er zijn verschillende soorten opstellingen. Zo heb je familieopstellingen, organisatieopstellingen, structuuropstellingen, ziekteopstellingen en traumaopstellingen. In dit artikel lees je meer over wat nou opstellingen zijn en welke verschillende opstellingsvormen en welke soorten opstellingen er zijn.
Wat is een opstelling?
Een opstelling, ook wel constellatie genoemd is een ruimtelijke weergave van een (onderdeel van het) systeem, bijvoorbeeld van je familie of van de organisatie waarin je werkt. Een opstelling geeft een andere kijk op de oorzaken van bepaalde emoties of gedrag. Het maakt het onzichtbare zichtbaar.
Een opstelling kun je zelf doen, 1-op-1 of in groepsverband.
Om de ruimtelijke weergave van het systeem te creëren kun je gebruik maken van allerlei materialen en representanten die de verschillende elementen in de opstelling kunnen vertegenwoordigen. Zo worden er naast representanten, vaak houten poppetjes, Playmobil poppetjes, vloerplaten of dieren zoals paarden ingezet.
Soorten opstellingen
Er zijn verschillende soorten opstellingen en opstellingsvormen, waarvan familieopstellingen en organisatieopstellingen de meest bekende zijn. De laatste jaren is systemisch werk erg in ontwikkeling en daarom zien we ook steeds meer fancy namen en opstellingsvormen die gericht zijn op een specifiek thema ontstaan. Er zijn vele verschillende formats ontstaan en vele verschillende soorten opstellingen die we kunnen gebruiken. Een opsteller heeft vaak een sterke voorkeur voor één van de opstellingsvormen, maar je kunt ook een mengvorm gebruiken. Hieronder worden er enkele genoemd.
De soorten opstellingen:
Familieopstellingen
Bert Hellinger ontwikkelde de inmiddels welbekende familieopstellingen. Een familieopstelling, is een opstelling met betrekking tot het familiesysteem. Door een ruimtelijke weergave van het familiesysteem maken, krijg je inzicht in de verborgen dynamieken ervan. Deze dynamieken kunnen zowel invloed hebben op het persoonlijk vlak, maar kunnen ook doorwerken in patronen met betrekking tot jouw relaties, jouw financiën, jouw gezondheid en jouw werk. Het is de meest bekende in het rijtje soorten opstellingen en opstellingsvormen.
In welke situatie in te zetten:
Inzicht krijgen in de dynamieken die spelen in het familiesysteem. Door middel van een familieopstelling kom je op soms verbluffende wijze in contact met je ‘familieziel’. Als je meer inzicht wilt krijgen in je patronen, dynamieken, onbewuste identificaties kan een klassieke familieopstelling erg geschikt zijn. Je eigen plek innemen, het jezelf goed laten gaan, persoonlijke groei en heling zijn mogelijke uitkomsten van een familieopstelling.
Format:
*Er is niet 1 manier van opstellen, ook omdat je opstelt met een fenomenologische houding, oftewel de verschijnselen laat spreken. Hieronder is daarom een algemene opzet beschreven. Per opsteller kan dit verschillen.
1. Systemisch voorgesprek
2. De cliënt kiest enkele representanten voor zichzelf en voor de op te stellen familieleden
3. De cliënt plaatst de representanten in het veld naar haar innerlijk beeld
4. De cliënt kijkt toe en observeert de bewegingen
5. Representanten geven gevolg aan hun impulsen
6. De beweging van de opstelling wordt gevolgd en er is mogelijkheid tot enkele interventies
7. De cliënt neemt de plaats in van de representant die cliënt representeerde
8. Mogelijkheid om nog een interventie te doen
9. Afronding van de opstelling.
Opmerkingen:
Zoveel opstellers, zoveel manieren om een opstelling te begeleiden. Zo zullen er opstellingen zijn waarin gesproken wordt en waarbij er niet gesproken wordt. Er zullen opstellingen zijn waarbij de begeleider de representanten kiest of de cliënt de representanten kiest. De ene opsteller begint met een innerlijk beeld op te stellen een andere opsteller kiest ervoor om representanten zelf een plek te laten zoeken. Met betrekking tot het format gaat het hier niet over goed of fout. Voor de opsteller speelt de innerlijke houding een grote rol.
Meer lezen:
>> Wat is een familieopstelling?
In welke situatie in te zetten:
Soms kunnen we intern verdeeld zijn. Dan hebben we het gevoel dat één karaktereigenschap dominant is of dat een karaktereigenschap er niet mag zijn. Zo kan het denken de boventoon voeren ten opzichte van het gevoel. Of blijft daadkracht achter bij het zorgen voor de ander. Door je innerlijke familieleden op te stellen, krijg je meer inzicht in je mannelijke en vrouwelijke eigenschappen, contact met je innerlijke kinderen en de belemmeringen en dynamieken die tussen hen spelen.
Format:
1. Breng representanten in voor je innerlijke man, innerlijke vrouw, innerlijke jongetje en innerlijke meisje.
2. Laat hen een plek kiezen en onderzoek de dynamiek van de opstelling
3. Breng een representant in voor de interne regisseur / Innerlijke wijze
4. Volg de bewegingen van de opstelling
5. Spreek eventueel helende zinnen uit zoals je ook bij een traditionele familieopstelling zou doen.
Opmerkingen:
We hebben allemaal mannelijke en vrouwelijke energie in ons, of we nu man, vrouw of iets anders zijn. Probeer dit in de opstelling daarom los van elkaar te zien.
Bron en/of specialist:
Arienne Klijn
Meer lezen:
>> Ontmoet je innerlijke familie
In welke situatie in te zetten:
Het kan voorkomen dat patronen die nu in je leven spelen, haar oorsprong vinden in eerdere generaties. Zo kan iets van (groot)vader op zoon worden overgedragen, waardoor dit patroon zich over en door verschillende generaties beweegt. Daarnaast leren mannen van mannen om man te zijn, en vrouwen leren van vrouwen om vrouw te zijn. Middels deze opstelling kan de cliënt zich verbinden met de eerdere generaties van hetzelfde geslacht.
Format:
1. Kies als cliënt een representant voor de ouder (van hetzelfde geslacht) en geef deze een plek in de ruimte.
2. Breng daarna representanten in voor de grootouder, overgrootouder, etc. van hetzelfde geslacht. Doe dit net zolang tot je 7 generaties hebt.
3. Zet ze allemaal nu in één lijn achter de eerste ouder.
4. Begeleid de cliënt langs alle vorige generaties en laat de cliënt iedere generatie aankijken.
5. Mocht er ‘iets’ spelen in de voorouderlijn, kun je ook vragen aan de representanten wie van hen ‘het iets’ erkent of dat zij iets merken op die plek.
6. Neem als cliënt zelf plaats vooraan in de lijn en doe niets, weer enkel aanwezig.
Opmerkingen:
Als je een mannen- of vrouwenlijn opstelt, stel je de lijn op van hetzelfde geslacht. Daarvoor zijn dus 7 representanten nodig. De representanten hoeven niet per sé hetzelfde geslacht te hebben als de persoon die zij representeren.
Bron en/of specialist:
Bert Hellinger
Meer lezen:
–
In welke situatie in te zetten:
Soms lukt het niet om iets nieuws te beginnen omdat er nog een verbinding met het eerdere is. Denk daarbij aan het aangaan van een nieuwe relatie terwijl je nog verbonden bent met de oude relatie. Het starten van een nieuwe baan terwijl je nog verbonden bent met je oude baan. Ook kun je denken aan een periode die je wilt afsluiten.
Format:
1. Bepaal het oude waaraan je nog verbonden bent
2. Sta stil bij dat wat je gegeven hebt
3. Sta stil bij dat wat je gekregen en genomen hebt
4. Erken de onbalans en laat iedere claim los
5. Haal op wat van jou is en bij jou hoort
6. Stap in de richting van jouw toekomst
Opmerkingen:
Zet de cliënt tegenover de representant voor het oude. Als er tijdens de opstelling gesproken wordt, zal dat voornamelijk zijn door de cliënt zelf. De overige representanten zijn voornamelijk stil, geven geen zegen of toestemming.
Bron en/of specialist:
Jan Jacob Stam
In welke situatie in te zetten:
Als ouder heb je een rugzak en kinderen spiegelen de ‘triggers’ die daaruit voortkomen. De opvoedopstelling laat je direct de oorzaak in de onderliggende dynamiek in een gezin zien. Deze opstelling laat ouders ondervinden welke dynamieken verstoord zijn en kunnen gezinsvraagstukken voor eens en voor altijd opgelost worden.
Format:
1. Bespreek de huidige situatie in en de samenstelling van het gezin
2. Gebruik vloerankers om de gezinsleden te representeren en geef deze een plek
3. Laat de cliënt de eigen huidige plek innemen en deze plek ervaren
4. Laat de cliënt ook de andere plekken ervaren
5. Speel met de posities door bijvoorbeeld de plek in te nemen naast de andere ouder en de kinderen de kindplekken te laten innemen.
6. Rond de opstelling af
Opmerkingen:
Een opvoedopstelling is een individuele opstelling, waarbij alleen met een ouder gewerkt wordt (zonder de kinderen dus). De familieleden worden in de opvoedopstelling gerepresenteerd door vloertegels, waarmee zich gaanderweg een beeld over de oorzaak van de hulpvraag ontvouwt en stappen gezet worden om deze op te lossen.
Bron en/of specialist:
Marianne Langemeijer
In welke situatie in te zetten:
Een relatie- of gezinsopstelling wordt gedaan om de onderliggende en onderlinge dynamiek die speelt in de relatie of het gezin, duidelijk te krijgen. Denk bijvoorbeeld aan situaties als er gedragsproblemen zijn bij de kinderen, als er geen communicatie meer
is tussen de partners of als een scheiding wordt overwogen.
Format:
1. Laat de cliënt enkele representanten kiezen voor zichzelf en de eventuele partner en het de andere leden van het gezin
2. Laat de representanten hun plek in het veld innemen
3. Vraag de representanten uit over hun positie
4. Laat de representanten hun impulsen volgen
5. Onderzoek de mogelijkheid voor eventuele interventies
6. Laat de cliënt de plek innemen van zijn/haar eigen representant
7. Rond de opstelling af
Opmerkingen:
Bron en/of specialist:
Organisatieopstellingen
De tweede uit het rijtje verschillende soorten opstellingen is de organisatieopstelling. Een organisatieopstelling is een ruimtelijke weergave van een organisatie, waarin medewerkers, afdelingen, klanten, producten, thema’s of doelen (vertegenwoordigd door ‘representanten’) in de ruimte worden opgesteld in verhouding tot elkaar. Opstellingen werden eerst gebruikt om familiesystemen te onderzoeken, maar inmiddels wordt de werkwijze ook toegepast op het gebied van team- en organisatievraagstukken binnen bedrijven, instellingen en verenigingen.
Deze opstellingen kunnen meer gericht zijn op de onderlinge dynamiek tussen collega’s, binnen een team, management team of ook op de organisatie als geheel inclusief alle stakeholders, klanten en markten. De dynamiek in deze opstellingen lijkt soms hetzelfde maar kan ook heel anders zijn dan in familieopstellingen. Je kunt immers wel ergens anders gaan werken, maar niet uit je familie stappen.
Ook op het gebied van organisatie opstellingen zijn vele soorten, namen en vormen te onderscheiden. Opstellingen voor ondernemers, opstellingen voor familiebedrijven, opstellingen in zake fusies, opstellingen rondom het werkproces, opstellingen op het gebied van cultuur, opstellingen in verband met trauma’s in organisaties, loopbaanopstellingen en re-integratieopstellingen. Hieronder heb ik er enkele genoemd.
In welke situatie in te zetten:
De teamopstelling maakt de dynamiek en de relaties binnen een team of organisatie zichtbaar. Het (onbewuste) krachtenveld dat werkzaam is binnen de organisatie wordt duidelijk. Het geeft inzicht in wat er speelt in een team, hoe de verbindingen zijn onderling of met andere partijen zoals ketenpartners en klanten, en waar knelpunten zitten. Kortom: het kan direct verandering tot stand brengen.
Format:
1. De vraag bepalen
Ik vind het het meest krachtig om te werken met het team zelf waarbij de teamleider als vraagsteller fungeert. In het systemische startgesprek onderzoeken we dan de symptomen en dynamieken die spelen in het team. Het kan zichtbaar worden dat het symptoom door een andere, hogere, laag wordt veroorzaakt. Dat is dan een prachtig inzicht voor het team en een taak voor de teamleider dat op zijn niveau bespreekbaar te maken. Tegelijk kan het team onderzoeken wat de beste manier is ermee om te gaan.
2. Het kiezen van elementen
Als de vraag duidelijk is, ga je over naar de elementen. Welke elementen spelen bij het vraagstuk een rol? Zo kun je het team opstellen ten opzichte van de klant of de ketenpartners. Je wilt echter niet de aanwezige teamleden als zichzelf opstellen. Wel kun je een (sub)team laten representeren door 2 of 3 teamleden die waarnemen wat een deel van het team ervaart. Daarnaast kun je ook representanten inzetten voor het doel, leiderschap, veiligheid, de organisatie etc.
3. Het kiezen van representanten
Bij een teamopstelling werk je bij voorkeur met ‘niet tot personen herleidbare’ representanten. Tijdens de opstelling staat namelijk het team en de verbindingen centraal, niet de personen zelf. Met persoonlijke issues die mogelijk zichtbaar worden wordt niet gewerkt. Hoogstens wordt in de opstelling benoemd dat er mogelijk sprake van is en wat de functie hiervan kan zijn voor het team als geheel (Iemand die heel kritisch is, waar is het hebben van een kritische blik in dit team een oplossing voor?) Verdere uitwerking en zichtbaar maken in het team maakt het mogelijk onveilig.
4. De opstelling
Als het thema, de elementen en representanten bekend zijn, dan kan de opstelling beginnen. De representanten nemen een positie in het veld en volgen de impulsen die zij opmerken.
In welke situatie in te zetten:
Een product-markt opstelling, soms ook marketingopstelling genoemd, zet je in als je vragen hebt of meer inzicht wilt krijgen over de combinatie van een product/dienst en markt/doelgroep. Denk daarbij aan het testen van een nieuw product of dienst en hoe deze op de huidige of toekomstige doelgroep overkomt. Je kunt hiervoor niet alleen producten of diensten kiezen, maar je kunt ook een nieuwe naam, nieuwe kleur, of nieuwe branding kiezen.
Format:
1. Laat de cliënt tot 4 aspecten, producten of diensten kiezen. Stel voor elk een representant op en zet deze naast elkaar op 1 lijn
2. Laat de cliënt tot 4 markten/doelgroepen bepalen en daarvoor weer representanten kiezen. Dit kan de huidige doelgroep zijn, maar ook een eventuele toekomstige doelgroep. Laat hen ook in 1 lijn naast elkaar plaatsnemen, met de gezichten naar en tegenover de aspecten/diensten/producten
3. Bevraag nu de representanten van de product/diensten
4. Bevraag nu de representanten van de markt/doelgroep
5. Experimenteer met verschillende posities. Wat bijvoorbeeld als de twee doelgroep, op de eerste plek gaat staan?
Opmerkingen:
Deze vorm vraagt meestal snelheid en korte antwoorden. Voorkom lange verhalen.
Bron en/of specialist:
Jan Jacob Stam
In welke situatie in te zetten:
Een loopbaanopstelling is een geweldige manier om je licht te laten schijnen over jouw loopbaan en carrièreperspectief. Zo kun je ontdekken waar nog verborgen potentieel ligt en op welke manier dit potentieel tot bloei kan worden gebracht. Ook kun je onderzoeken op een diepere laag welke belemmeringen er zijn, welke vervolgstappen je wilt nemen en welk pad het beste bij je past.
Het format:
Bij een loopbaanopstelling stel je representanten op voor de elementen en aspecten van je loopbaan. Je zet de onderdelen van je loopbaan, zoals je opleidingen en werkervaringen neer in de ruimte. Maar je kunt ook thema’s zoals een arbeidsconflict, burn-out of dat moment dat je werkloos was opstellen. Afhankelijk van de vraag die je hebt, geeft de opstelling inzicht in hoe jij jouw loopbaan het beste kunt vormgeven en wat het beste bij jou past. Dat wat eerst nog vaag of onbewust was, wordt helder en bewust.
In welke situatie in te zetten:
Een werkervaringsopstelling kun je inzetten wanneer iemand belemmerd wordt door een eerdere werkervaring. Dat kan zijn wanneer iemand een volgende stap wil maken in zijn carrière maar merkt dat iets nog belemmert, een eigenschap ‘kwijt’ is geraakt zoals zelfvertrouwen of bij een eerdere baan zonder afscheid is vertrokken. Ook kan het zijn dat je als ondernemer nog niet vrij kunt ondernemen. Ook dan kan er nog een belemmering in de weg zitten die zijn oorsprong vindt in de eerdere werkervaring.
Het format:
1. Inventariseer welke werkervaringen er zijn geweest. Bij voorkeur bepaal de belangrijkste. Maximaal 6.
2. Kies een representant voor iedere werkervaring en zet deze op een rij van oud naar nieuw, van links naar rechts.
3. Laat de cliënt tegenover de representanten plaatsnemen. Ervaar wat er gebeurt.
4. Nodig de cliënt uit om voor de oudste werkervaring te gaan staan. Ervaar wat er gebeurt en er kan eventueel gesproken worden.
5. Laat uitspreken of een beweging plaatsvinden wat nodig is in deze situatie. (Dankjewel, het spijt me, het ga je goed, ik neem mee wat van mij is).
6. Laat de cliënt zo langs alle representanten van iedere werkervaring gaan.
7. Voeg nu nog een representant of vloeranker toe voor toekomstig werk. En laat de cliënt weer voor deze representant plaatsnemen.
8. Rond de opstelling af door de hele situatie nog zich op te nemen.
In welke situatie in te zetten:
Soms lukt het niet om iets nieuws te beginnen omdat er nog een verbinding met het eerdere is. Denk daarbij aan het aangaan van een nieuwe relatie terwijl je nog verbonden bent met de oude relatie. Het starten van een nieuwe baan terwijl je nog verbonden bent met je oude baan. Ook kun je denken aan een periode die je wilt afsluiten.
Format:
1. Bepaal het oude waaraan je nog verbonden bent
2. Sta stil bij dat wat je gegeven hebt
3. Sta stil bij dat wat je gekregen en genomen hebt
4. Erken de onbalans en laat iedere claim los
5. Haal op wat van jou is en bij jou hoort
6. Stap in de richting van jouw toekomst
Opmerkingen:
Zet de cliënt tegenover de representant voor het oude. Als er tijdens de opstelling gesproken wordt, zal dat voornamelijk zijn door de cliënt zelf. De overige representanten zijn voornamelijk stil, geven geen zegen of toestemming.
Bron en/of specialist:
Jan Jacob Stam
In welke situatie in te zetten:
Als ondernemer komt er veel op je af. Zo kom je voor keuzes of vragen te staan waar je even geen antwoord op weet of merk je dat je hard aan het werk bent, maar jij of je bedrijf komt maar niet in de juiste flow. Ondernemersopstellingen zijn interessant voor ondernemers, zzp’ers en freelancers die nog niet volledig met flow ondernemen.
In welke situatie in te zetten:
Deze specifieke vorm van organisatieopstellingen is erg interessant voor consultants, adviseurs, trainers, coaches, gezinsregisseurs, gezinsmanagers, projectleiders en verandermanagers.
Je wordt namelijk als professional ingezet voor een bepaalde opdracht of klus en loopt zo tegen enkele (mogelijke) belemmeringen aan. Denk daarbij aan vragen als: Welke positie neem jij daarbij als professional in? Welke rol zou in deze situatie het beste passen om dit team te laten groeien, als extern consultant, coach of interim manager? Welke invloed heeft de positie die ik inneem in het geheel?
Verschillende Formats:
A. Diagnose: (Uitvinden over relaties in het cliënt systeem)
1. Stel het cliënt systeem (de situatie, het team of personen) op, waar je als ‘consultant’ mee werkt.
2. Kijk enkel wat er gebeurt, observeer en aanschouw. Je hebt geen toestemming van de cliënt om veranderingen in het cliënt systeem aan te brengen. Verander daarom niets.
3. Beëindig de opstelling.
B. Intervisie: (Onderzoek de relatie/positie van de consultant t.o.v. het cliënt systeem)
1. Stel het cliënt systeem op.
2. Stel je zelf als consultant nu ook op.
3. Het onderzoek betreft de positie van de consultant, en je hebt geen toestemming om veranderingen aan te brengen in het cliënt systeem. Experimenteer daarom met verschillende posities van de consultant. Wat verandert er?
4. Beëindig de opstelling.
C. Patroon consultant: (Wat doe ik als consultant steeds)
1. Neem de patronen waar van de consultant.
2. Stel het patroon op van de consultant middels representanten.
3. Onderzoek, observeer het patroon.
4. Beëindig de opstelling.
Opmerkingen:
Hou altijd rekening met de ethiek. Welk systeem stel je op en heb je de toestemming van de deelnemers van het systeem?
Daarnaast is het belangrijk om duidelijk te zijn wat er onderzocht gaat worden, zo kun je snel in het familiesysteem van de consultant belanden/
De projectopstelling is een soort van de consultatieopstelling (zie hierboven). Deze is interessant als je snel en helder inzicht wilt krijgen in de projectperikelen. Als projectleider ben je een soort consultant. Denk bij deze opstellingsvorm aan het onderzoeken van specifieke eisen, wat is de rol van de opdrachtgever, streeft iedereen hetzelfde doel na, wat is de verhouding van de projectleider tot het project, is er draagvlak bij degene die met het resultaat gaat werken en hoe is de verhouding tot de andere projecten?
Ziekte-opstellingen
Vanuit het systemisch perspectief bekeken is ziekte een onderdeel van het familiesysteem en een uiting van het lichaam om iets dat in het familiesysteem gezien wil worden zichtbaar te maken. Ziekte kun je daarom zien als een soort van boodschapper, met informatie om je dichter bij jouw kern te brengen en in verbinding met jouw levensstroom. Terugkerende gezondheidsklachten en ziekte verwijzen daarmee vaak naar iets in het familiesysteem dat is buitengesloten.
Een ziekteopstelling brengt inzicht en bewustwording in de relatiepatronen tussen de vraagsteller, zijn ziekte, zijn relaties in het hier en nu en de systemische geschiedenis van zijn familiesysteem.
Tijdens een ziekteopstelling kijken we naar de gevoelslaag van de klachten of ziekte en kijken we met liefde en compassie naar de ziekte en de balans die deze ziekte in het familiesysteem wil herstellen. We onderzoeken middels een ziekteopstelling wat de systemische ‘boodschap’ is van een ziekte of een symptoom.
Bron en/of specialist
Stephan Hausner
Trauma-opstellingen
Een traumaopstelling is een opstellingsmethode waarbij een verlangen geformuleerd wordt om de opstelling mee te doen. De traumaopstelling is gebaseerd op het werk van prof. dr. Franz Rupport, IoPT, oftewel Identiteitsgerichte Psychotraumatische Therapie.
In welke situatie in te zetten
Traumaopstellingen zijn erg geschikt als datgene waar je naar verlangt, niet verwezenlijkt kan worden, omdat er sprake is van innerlijke blokkades en/of als je trauma ervaart bijvoorbeeld als één of beide ouders getraumatiseerd zijn, dat je als gevolg hiervan zelf ook getraumatiseerd ben, wanneer er sprake is van symbiosetrauma of sprake is van ander trauma.
Trauma
Bijna iedereen raakt gedurende zijn leven iets van zichzelf ‘kwijt’, als reactie op pijnlijke ervaringen in je verleden. Deze pijn werd veroorzaakt door een situatie, gebeurtenis of reactie die je als bedreigend of overweldigend hebt ervaren. Het trauma, groot of klein, ontstaat omdat je een heftige situatie niet kunt verwerken. Dat zou een groot verlies kunnen zijn, een bewuste of onbewuste emotionele kwetsing of een levensbedreiging. Sommige van die trauma’s worden veroorzaakt door problemen die van generatie op generatie worden doorgegeven.
De drie delen
Om die gebeurtenis die het trauma creëerde te kunnen ‘overleven’ heb je je pijn afgesplitst, noem het weggestopt, om het niet meer te hoeven voelen. Zo deelt de ziel zich door het trauma in drie delen, een getraumatiseerd deel, een overlevingsdeel en een gezond deel.
1. Het getraumatiseerd deel
Dit deel is het deel wat stil blijft staan in de tijd waarin het trauma plaatsvond. Traumadelen worden niet ouder en blijven steken op de leeftijd waarop het trauma plaatsvond. Het lichaam bevriest als het ware voor een gedeelte, waardoor het trauma niet kan oplossen en de fysieke klachten zich blijven herhalen. In dit deel zitten de gevoelens en indrukken van de traumasituatie opgeslagen. Dit deel zoekt steeds naar een uitweg en kan steeds weer opnieuw getriggerd worden.
2. Het overlevingsdeel
Dit is het deel dat zich inspant om nooit meer de gevoelens van het getraumatiseerde deel te hoeven voelen. Dat doet het voornamelijk door te ontkennen en het trauma te verdringen, het houdt de vervelende gevoelens buiten de deur door heel hard te werken, door het ontlopen van verantwoordelijkheid en het kan zich uiten in verslaving, negativisme en cynisme. Dit overlevingsdeel blijft net zolang in stand tot het trauma volledig geïntegreerd is en het zorgt op de lange termijn voor een blokkade in de ontwikkeling.
3. Het gezonde deel
Het gezonde deel is dat deel dat open is om zich verder te ontwikkelen. Het is het deel dat met vertrouwen de wereld inkijkt, zijn wensen volgt, doelen ontwikkelt en los is van afhankelijkheden. Het herkent de overgenomen, niet eigen gevoelens en voelt zich daar vrij van. De eigen gevoelens zijn belangrijk en er is een match met anderen en hun gevoelens. Kortom het lichaam is weer een gezond huis voor de eigen ziel.
Format
Door een opstelling kan een traumatische ervaring verwerkt worden en kan er een integratie van innerlijke getraumatiseerde delen uit de vroege jeugd -of later in de levensloop- plaatsvinden.
1. Je formuleert een vraag of een verlangen over hetgeen je wilt onderzoeken, ontmoeten of verwerken, bijvoorbeeld “ik wil mezelf zijn” of “ik wil beter contact hebben met mijn partner”.
2. Vervolgens kies je voor elk woord, of teken of zinsdeel in die zin iets dat dit deel kan representeren. In een individuele opstelling kan dat een blokje, poppetje of vloeranker zijn. In een groepsopstelling zullen dat meestal personen (representanten) zijn.
3. Vervolgens vraag je de groepsleden te resoneren op woorden uit jouw verlangen.
4. Je geeft deze elementen een plek in de ruimte en laat de representanten of jezelf bij een individuele opstelling, resoneren met de elementen.
5. Ervaar wat er gebeurt en de personen die gekozen zijn, zullen voor een bepaald woord afstemmen op wat hij of zij voelt en brengt dat tot uitdrukking in lichaamstaal, gebaren, woorden, houding en beweging.
6. Volg de beweging van de opstelling.
Bron en/of specialist
Franz Ruppert
Structuur-opstellingen
Structuuropstellingen zijn opstellingen die meer gericht zijn op het proces om een probleem of situatie te verhelderen en hierin meer inzicht te krijgen. Ze gaan dus over het probleemveld van een cliënt. Een structuuropstelling werkt dus niet met leden uit een familie of een organisatie, maar met thema’s zoals loopbaan, dilemma’s, commerciële vraagstukken etc..
In welke situatie in te zetten:
Het tetralemma is een figuur dat zijn oorsprong vindt in de klassieke Indiase logica. Het verwijst naar vier opties bij het maken van een keuze: bevestigend, afwijzend, beide of geen van beide. Deze opstelling werkt geweldig bij het maken van een goede keuze bij een dilemma of bij het onderzoeken van verschillende opties.
Format
1. Besprek het dilemma of de keuze waar je voor staat
2. Laat de cliënt representanten kiezen voor de 4 elementen:
a. Het ene deel van het dilemma
b. Het andere deel van het dilemma
c. Beiden
d. Geen van beiden
e. Als dit niet en zelfs dat niet
3. Laat de cliënt de representanten van Het ene deel en Het andere deel een plek geven in de ruimte. Onderzoek de positie van de cliënt ten opzichte van de twee delen. Vraag representanten uit.
4. Breng nu ook de representant voor Beiden in. Onderzoek de posities
5. Vervolg dit met de representanten voor Geen beiden en Als dit niet en zelfs dat niet.
6. Laat de cliënt eventueel nog langs alle verschillende opties lopen
7. Rond de opstelling af
Opmerking
– In de klassieke variant worden alle representanten direct in het veld geplaatst. Dat is ook mogelijk.
– Als ik werk met vloerankers dan vind ik het fijn om deze opstelling ‘blind’ te doen. Daarbij vertel ik in eerste instantie niet aan de cliënt wat de verschillende vloerankers of poppetjes inhouden. Ik laat de cliënt dan ervaren op de plek wat ze ervaart, zonder dat ze weet voor welke ‘keuze-optie’ dit staat. Achteraf vertel ik dan wat de posities inhielden.
Bron en/of specialist
Sparrer en Varga von Kibéd
In welke situatie in te zetten:
Je hebt vaak een doel voor ogen maar op de één of andere manier wordt dit doel maar niet bereikt door verschillende hindernissen. Door middel van deze opstelling krijg je inzichtelijk waarom je doel nog steeds niet behaald is en hoe je dit wel voor elkaar krijgt.
Format
1. Formuleer het probleem waar je tegenaan loopt
2. Laat de cliënt representanten kiezen voor de 6 elementen:
a. De Focus (Het deel dat last heeft van het probleem)
b. Het Doel
c. De Hindernis
d. De Ongebruikte hulpbron
e. De Verborgen winst (dat er is door het bestaan van het probleem)
f. De toekomstige opgave (die zichtbaar wordt nadat het probleem is opgelost)
3. Laat de cliënt alle representanten in de ruimte plaatsen in de volgende, a t/m f.
4. Laat de representanten hun impulsen volgen en vraag hen uit.
5. Doe eventuele interventies
Wil je meer lezen over verschillende soorten opstellingen?
Ontdek de invloed van jouw familiesysteem
Lees meer over de invloed van jouw familiesysteem op jouw werk, relatie en persoonlijk vlak en wordt de krachtigste versie van jezelf.
